علت های اصلی چاقی و درمان آن
مقدمه
چاقی یکی از بزرگترین مشکلات و چالش های بهداشت عمومی در قرن بیست و یکم محسوب می شود. اگرچه حتی در تمدن های اولیه هم چاقی وجود داشته است اما شیوع گسترده آن در چند دهه اخیر موجب شده است که پژوهشگران ابعاد گوناگون آن را مورد بررسی قرار دهند و علاوه بر پیامدهای فیزیولوژیکی، پیامدهای اجتماعی، روان شناختی، عصب شناختی و.. آن را مورد توجه قرار دهند. در مقاله های پیشین به تعریف چاقی و درمان های آن پرداختیم، در مقاله پیش رو به شرح و تفصیل علل چاقی و عوارض آن می پردازیم.
علل چاقی
انسانها وقتی بیش از مصرف انرژی، کالری دریافت کنند دچار تجمع چربی می شوند. بنابراین در افراد چاق دریافت انرژی بیش از مصرف آن است. برای رفع چربی بدن باید کالری دریافتی کمتر شود و یا کالری مصرفی بیش از کالری دریافتی باشد. خطایی به میزان کمتر از 10 درصد در دریافت یا مصرف منجر به 30 پوند تغییر وزن بدن ظرف یک سال می شود.
به طور ساده زمانی چاقی ایجاد می شود که:
- مصرف مواد غذائی زیاد شود
- فعالیت کم شود
- بنا به دلایلی متابولیسم پایه بدن کم گردد.
مهم ترین عامل چاقی افزایش مصرف مواد غذایی به ویژه مواد غذایی پرکالری است و سه دلیل اصلی دارد:
- پرخوری: که در آن فرد زیاد می خورد، یعنی تعداد دفعات و حجم و محتوای کالری مواد غذائی فرد زیاد است
- بدخوری: فرد به نظر خودش کم می خورد ولی به اشتباه و به علت عدم آگاهی، مواد غذائی پرکالری مصرف می نماید. در این مورد،تعداد دفعات و حجم محدودی غذا دریافت می کند ولی محتوای کالری مواد غذائی مصرفی او زیاد است.
- خرده خواری(ریزه خواری): فرد به نظر خودش خیلی نمی خورد ولی اگر مواد غذائی خورده شده در طی یک شبانه روز را با ذکر نوع و مقدار یادداشت نماید، متوجه میزان خرده خوری خود خواهد شد.
عامل مهم دیگر در ایجاد چاقی کاهش فعالیت بدنی است که به دلیل شهرنشینی و ماشینی شدن زندگی شدت یافته است و راهکار جلوگیری از آن فعالیت های ورزشی است. عوامل متعددی نیز باعث کاهش متابولیسم پایه بدن و بدنبال آن چاقی می گردند که عبارتند از:
- ارث: ژنتیک فرد به نوعی تنظیم شده که متابولیسم پایه بدن او پایین است. چون بسیاری از عوامل عصبی و هورمونی موثر در تنظیم وزن، به شکل ژنتیکی عمل می کنند.
- بیماری ها: نظیر کم کاری غده تیروئید، بیماری هایی که باعث اختلال در عملکرد هورمون های جنسی در بدن می گردند (مانند نبود و یا برداشت بیضه ها در آقایان و یا تخمدان ها در خانم ها)، سندرم پلی کیستیک
با افزایش اندروژن ها (هورمون های جنسی مردانه) و مقاومت به انسولین در بدن شناخته می شود. در 5 تا 10 درصد خانم ها در سنین باروری ایجاد می شود و با علائمی نظیر قاعدگی نامنظم، نازائی، کیست های متعدد تخمدانی، جوش و غرور (آکنه)، پرموئی در صورت و ریزش موی سر خود را نشان می دهد.
دو بیماری مهم در روانپزشکی که در علل چاقی مطرح می شوند عبارتند از:
- پرخوری عصبی
- افسردگی
که در بیماری اول عامل اصلی چاقی، افزایش خوردن و در بیماری دوم عامل اصلی چاقی، کاهش فعالیت روزانه است.
تقسیم بندی های دیگری نیز جهت علل چاقی عنوان شده اند از جمله چاقی ها را به دو دسته درون زا و برون زا تقسیم بندی کرده اند و علل مربوط به عوامل داخلی بدن را در دسته اول و علل مربوط به عوامل خارجی بدن را در دسته دوم قرار داده اند.
عوارض چاقی
عواض و بیماری های متعددی از چاقی ایجاد می شوند که عبارتند از:
- بیماری های استخوانی، بیماری های قلب و عروق، بیماری های معده و روده، بیماری آسم، افسردگی و اضطراب، افزایش خطر اغما در بیهوشی و عفونت پس از عمل و فتق پس از عمل جراحی، افزایش ایجاد سنگ صفرا و بیماری کبد چرب غیرالکلی، افزایش ناباروری و مشکلات زمان حاملگی و زایمان، بیماری دیابت، هم چنین بسیاری از بیماری ها نظیر سکته مغزی و خونریزی های مغزی، سرطان سینه و پروستات، افزایش ناتوانی جنسی، خروپف، وقفه تنفسی شبانه، افتادگی رحم و مثانه، سردردهای میگرنی، بیماری نقرس، مرگ ناگهانی ناشی از سکته قلبی و واریس در عروق پا در افراد چاق بیشتر گزارش شده است.
- کبد چرب غیرالکلی: در این بیماری، ذخیره بیش از حد چربی در کبد مانع از فعالیتهای طبیعی کبد شده و حتی در شرایطی باعث نارسائی در کبد می شود. نارسائی در کبد در اثر مصرف مواد الکلی نیز ایجاد می شود و به این دلیل به این بیماری کبد چرب غیرالکلی گفته می شود.
منبع:درمان چاقی و بیماری های مرتبط با تغذیه همراه با اصلاح و بهبود شیوه زندگی، مجید کلاهدوزان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان