اعتیاد و نشانه ها و عوارض سوء مصرف مواد

مقدمه

مصرف روزافزون مواد مخدر در کشور ما با توجه به جوان بودن جامعه ايراني و اعتياد به مواد مخدر به دشواري پيچيده اجتماعي بدل شده و پيامد ويرانگر دارد. در این مقاله به بررسی تعریف، نشانه ها و عوارض اعتیاد و سوء مصرف مواد خواهیم پرداخت.

تعریف اعتیاد به صورت جامع

بنابر تعریف علمی پذیرفته شده، اعتیاد عبارت است از وابستگی جسمی و روانی فرد به یک ماده دارویی مخدر یا محرک. امروزه در محافل دانشگاهی نیز به جای کلمه اعتیاد «واژه وابستگی» را به کار می برند و «معتاد» را هم شخص «وابسته» می نامند. از نظر پزشکی، اعتیاد یا وابستگی، نوعی سندروم یا نشانگان بالینی است که در پی مصرف مواد مخدر، در حالات رفتاری، شناختی و فیزیولوژیکی فرد مصرف کننده پدید می آید. میزان وابستگی کمی است و شدت و ضعف دارد، اما در هر حال اعتیاد رفتاری مرضی یا بیمار گونه است. پس، شخص معتاد یا وابسته در واقع بیمار است و رفتار جامعه با فرد معتاد می باید بر اساس این واقعیت علمی سامان یابد که معتادان را باید مداوا و معالجه کرد.

به تعریف دیگر، حالت مسمومیت متناوب و تدریجی است که مبتلایان آن ناچار هستند که هر وقت، مقداری ناچیز ،بر مصرف روزانه خود بیافزایند تا اندازه ای که بدان معتاد یا با مواد مخدر خو گیرد. نیاز روانی و جسمانی مبرم به استعمال الکل یا داروی مخدر دیگر که اختیار مصرف و ترک آن از نیروی اراده شخص خارج شده باشد. شخص به ماده مخدر وابستگی روانی و بدنی و فیزیولوژیک پیدا نموده و کوشش در افزایش اندازه ماده مخدر دارد.

روان درمانی اعتیاد هنگامی موفقیت آمیز خواهد بود که حرفه های بهداشت روانی به صورت یکپارچه برای کمک به معتادین فعالیت نموده و مشکلات آنها را حل کرده و زندگی بهتری را در زمینه های مختلف و خصوصاً روابط اجتماعی(به لحاظ حرفه ای) ایجاد نمایند.

یکی از مهمترین دستاوردهای رویکردی جدید درمانی در خصوص اعتیاد، آموزش معتادین و خانواده های آنها برای به کارگیری زبانی مشترک می باشد.

سوءمصرف مواد

سوء مصرف مواد مخدر، يك مشكل فراگير جهاني است كه منبع نگراني بسياري از جوامع بشري شده است.

تعاریف متفاوتی برای سوء مصرف مواد مخدر در بهداشت عمومی، پزشکی و زمینه‌های عدالت و کیفری استفاده می‌شود. در برخی مواقع وقتی که فرد تحت تأثیر مواد مخدر است جرائم یا رفتارهای ضد اجتماعی از او سر می‌زند و امکان دارد که برای او تغییرات شخصیتی بلند مدت هم رخ دهد.

به استفاده افراطی و اعتیادگونه از داروها ، سایکواکتیوها و مواد مخدر به صورتی که در آن مصرف‌کننده ماده را به مقدار یا روشی که برای خودش یا دیگران مضر است مصرف می‌کند، گفته می‌شود.

تجربیات سال های گذشته در ایران و جهان در رابطه با تولید و عرضه مواد مخدر و همچنین، درمان معتادان نشانگر این است که این نو مبارزه همه جانبه بوده و نتایج حاصل از آن اثر بخشی لازم را ندارد. لذا برخورد با معضل اعتیاد باید فراگیر باشد به نحوی که این تلاشها علاوه بر مبارزه با تولید و عرضه بر پیشگیری متمرکز گردد. به طور کلی مفهوم اقدام های مداخله ای به منظور پیشگیری در نتیجه پیشرفت علم پزشکی گسترش یافت و کشف عوامل بیماری زا، واکسیناسیون و آموزش ، همگی نمونه هایی از موفقیت علم پزشکی در پیشگیری از بیماری ها می باشند. در رابطه با سوء استفاده از داروها و مواد یا موضوع اعتیاد، هدف از پیشگیری این است که جمعیت هدف به هیچ وجه ازداروهای اعتیادآور استفاده نکند و خود را در معرض خطرات ناشی از اعتیاد و آسیب های ناشی از آن قرار نداده و مانع از بروز آسیب های اجتماعی پیامد آن گردد. به علاوه هدف دیگر پیشگیری می تواند کنترل عوارض وحشتناک مربوط به اعتیاد باشد .

نشانه های سوءمصرف مواد

نشانه های سوءمصرف مواد نسبت به نوع داروی مصرف شده، مقدار دارو و شخصیت معتاد فرق می کند. به این دلیل باید این عوامل را جداگانه مورد بررسی قرار داد. تریاک ، مورفین، هروئین که مشتقات اصلی تریاک هستند، معمولا از راه بینی کشیدن یا تزریق زیر جلدی وارد بدن می شوند و آثار آن که بالافاصله دیده می شوند، عبارتند از:

تخفیف حرکت های ارادی
کاهش میل جنسی
خواب آلودگی که با روشنی ذهن همراه است(رویای خوش)
تسکین درد
انبساط خاطر همراه با احساس رضایتمندی و آرامش
رویاهای شیرین و مطبوع
احساس مبهم از زمان و مکان

عوارض سوءمصرف مواد

عوارض جسمی و روانی

برخی از پیامدهای گروه جسمی – روانی که بخاطر استعمال مواد مخدر در کوتاه مدت یا دراز مدت عاید انسان میشود به قرار زیر است:

به گفتة پزشکان مواد مخدر نوعی سم است و مصرف این مواد باعث نوعی مسمومیت میشود که به مرور آثار مخرب خود را بروی جسم و اعصاب و روان انسان می گذارد.
مواد مخدر اعصاب حسی و مراکز مغزی را تخدیر و بی حس نموده و طبعا از حساسیت آن ها می کاهد در نتیجه منجر به کاهش میزان ادراک و حساسیت روحی شخص میگردد.
عوارض سوء مصرف مواد مخدر به مرور زمان بر جسم و روان آدمی به گونه ای است که سلامت جسمی و روانی را از انسان می گیرد و بدین وسیله او را از هر حیوانی زبون تر می سازدو او را تبدیل به موجودی می کند که فاقد عواطف و احساسات و اراده و ابتکار و خلاقیت است.
مصرف کننده مواد به هر انگیزه ای دست به چنین کاری زده باشد پس از لحظات یا ساعات سرخوشی دچار اندوه و یاس و نگرانی و اضطراب زاید الوصفی می گردد.
کسانی که تریاک و مشتقات آن را مصرف می کند و دیر یا زود به عوارضی چون، بیدار خوبی، رعشه عضلات، حالت تهوع ، کاهش فشار خون، از دست دادن قدرت بیان، بی دقتی در بینایی مبتلا می شوند.

عوارض اقتصادی و مالی

خسارت بر اقتصاد و وضعیت مالی خانواده معتاد: این خسارت و هزینه تحصیلی غالبا قسمت قابل توجهی از درآمد مالی خانواده معتاد را شامل میشود. امکاناتی که می بایست در جهت رفاه و آسایش و تعلیم و تربیت اعضای خانواده قرار می گرفت، دود می شود و به آسمان می رود.
خسارت وارد بر اقتصاد کشور ناشی از نگهداری معتادان در زندان ها: بر اساس آمارهای موجود تعداد زندانیان کشور در سال های 1377و 1378بین 150تا 160هزار نفر بوده است که بیش از 60درصد آنان یعنی ترتیب یکصد هزار نفر، آنان را معتادان و مجروحین مواد مخدر تشکیل داده اند.
اعتیاد و قاچاق مواد مخدر مانعی بزرگ بر سر راه توسعه و رونق اقتصادی، خسارت های ناشی از سوء مصرف و قاچاق مواد مخدر بر اقتصاد مملکت سالانه بالغ بر 1500میلیارد تومان است که در مقایسه با تعداد معتادان کشور سرانه هر معتاد بالغ بر دو هزار تومان در روز میشود .

عوارض فرهنگی - اجتماعی

عدم اعتیاد و امنیت اجتماعی
اعتیاد تهدیدی علیه بهداشت عمومی

عوارض معنوی

بخاطر وجود پدیده شوم قاچاق و سوء مصرف مواد مخدر به فرد مصرف کننده، خانواده و اطرافیان او و به عموم
جامعه خسارت هایی وارد می شود که به هیچ عنوان حتی با هزینه کردن میلیاردها تومان جبران نمی گردد. برخی از این خسارت ها به قرار زیر است:

محروم شدن کودکان از داشتن خانواده مناسب
متلاشی شدن کانون گرم و با صفای خانواده، از هم گسیخته شدن عشق مشترک.

منبع: مرکز روانشناسی ماهان